Bioshock drijft, kort gezegd, Ayn Rands Atlas Shrugged (1957) op de spits. De game onderzoekt wat het betekent als de zelfbenoemde toplaag uit de samenleving zich terugtrekt en een eigen stad opricht – onder zeeniveau. Enkel de beste artsen, kunstenaars, economen en wetenschappers mogen er wonen en werken, om zo te voorkomen dat de rest van de samenleving op hun kunde, talent en ijver teert.
Columbia, de op grote hoogte zwevende stad uit Bioshock: Infinite, dient als hoogtepunt van het Amerikaans exceptionalisme, oftewel het idee dat de Verenigde Staten op meerdere fronten superieur zijn aan andere staten. Het is in zekere zin een tot realiteit verworden analogie: Amerika begeeft zich boven de rest van de wereld.
De reis naar Rapture en Columbia
Zowel Rapture uit Bioshock als Columbia uit Bioshock: Infinite blijken een dystopie, zij het met een andere ondertoon. In Columbia heerst een vorm van racisme en religieus extremisme, in Bioshock is de wetenschap zover gevorderd dat de inwoners naar het bovenmenselijke streven, met alle gevolgen van dien.
De dystopische kwaliteit van beide steden is geen geheim; de Bioshock-franchise profileert zichzelf als dystopie in gamevorm. Toch nemen beide games de tijd om toe te werken naar het moment dat je hier tijdens het spelen mee geconfronteerd wordt – zeker Infinite laat je een tijdlang in de waan dat er niets aan de hand is.
Een belangrijk onderdeel daarvan is de reis naar Rapture en Columbia. In Bioshock duikt een lift onder de zeespiegel, in Infinite schiet een capsule de lucht in. In beide games duurt deze reis een kleine twee minuten en mi chien zijn het twee van de meest iconische gamemomenten van de afgelopen consolegeneratie.
Qua lengte en ritme zijn beide scènes vergelijkbaar, zoals te zien in deze video
Tijdens de reis zelf kun je nauwelijks iets doen. Je bevindt je in een lift (Bioshock) of zit vastgeketend in een schietstoel (Infinite). Je kunt om je heen kijken, maar eigenlijk is er maar één optie: uit het kleine raampje kijken om je zo enigszins te kunnen oriënteren.
De reis is angstaanjagend, maar ook functioneel. In Bioshock krijg je een diapresentatie te zien, waarin Andrew Ryan (refererend aan Ayn Rand) uitlegt waarom hij Rapture heeft gebouwd: “I chose Rapture, a city where the artist would not fear the censor, where the scientist would not be bound by petty morality, where the great would not be constrained by the small! And with the sweat of your brow, Rapture can become your city as well.” Nog tijdens zijn korte toespraak zie je de skyline van Rapture, een indrukwekkende zeemetropool die zijn tijd ver vooruit lijkt.
Verticaliteit en schaal
Ook nu nog is dit een effectieve en memorabele manier om een ambitieuze game als Bioshock te beginnen: de setting wordt getoond en verklaard en als speler krijg je een idee van de schaal van de stad. En als de reis naar Rapture ook maar iets duidelijk maakt, dan is het dat Andrew Ryans project gewicht heeft.
In die zin heeft deze opening cène niets aan zeggingskracht verloren. Wel is er een cruciaal verschil met Bioshock: Infinite – en dat komt ironisch genoeg door de getoonde dia’s. Juist door Ryans presentatie en toespraak krijg je een deel van de reis naar Rapture niet te zien. De reis wordt als het ware onderbroken door de dia’s, want niet de reis, maar de uitleg van de stad Rapture lijkt de eerste prioriteit van de opening cène.
In Infinite is dat anders: je ziet en ervaart de reis van begin tot einde. Tenzij je de game met enige vorm van voorkennis speelt, weet je het fijne van de stad Columbia niet. In deze scène wordt niet expliciet duidelijk gemaakt wie Columbia gebouwd heeft en op basis waarvan. Maar juist dit gebrek aan zo’n hapklare brok informatie maakt de reis van Infinite meer nog dan in Bioshock een zintuiglijke ervaring. Het feit dat er niet gesproken wordt en dat je enkel pianomuziek hoort wanneer je Columbia voor het eerst ziet, maakt dat je op een andere manier met de game begint.
Maakt dit de opening cène van Infinite een betere dan die van Bioshock? Niet per se, maar het geeft wel aan hoe een nuance in verhaalvertelling een groot verschil kan maken in hoe je een game ervaart. Het is ook precies om die reden dat Bioshock 2 niet aan bod is gekomen in deze reload; wie kan zich immers de opening cène van die game nog herinneren?
In Reload houdt Gamer.nl elke zondag games van toen tegen het licht van nu. Bioshock verscheen in 2007 op pc en Xbox 360, in 2008 op PlayStation 3 en in 2014 op iOS. Bioshock: Infinite verscheen in 2013 op pc, Xbox 360 en PlayStation 3.