Dat de tweedehandsmarkt uitgevers een doorn in het oog is, is geen publiek geheim. Met name grote gamewinkels verdienen een aardig zakcentje bij door games tweedehands door te verkopen, zonder dat de oorspronkelijke uitgevers hier een cent aan verdienen. Of het gerucht rondom Microsofts console nu waar is of niet, het is weinig verbazend dat uitgevers kijken naar technische mogelijkheden om de secundaire markt een halt toe te roepen. Maar of het zomaar mag, is een tweede.
Uitgeput
Het auteursrecht is een zee van complexe wetten en regels, dus bellen we met de in auteurs- en IT-rechten gespecialiseerde advocaat Olivier Oosterbaan. We stellen hem allereerst een simpele vraag: mag Microsoft de verkoop van fysieke kopieën van games middels registratie aan banden leggen? “Zeer waarschijnlijk niet, is het advocatenantwoord. Dat wat je in de winkel koopt is jouw eigendom en je bent vrij om daarmee te doen wat je wilt, dus ook de game doorverkopen. De hoogste Europese rechter heeft dit recent bevestigd in een zaak tu en Oracle en UsedSoft, een bedrijf dat gedownloade versies van Oracle-software doorverkocht”, aldus Oosterbaan “Wel kan een leverancier, dus ook een bedrijf als Microsoft of EA, je vragen om een game te registreren als ze daarvoor meerwaarde bieden, maar alleen het mogelijk maken van controle biedt die meerwaarde niet. Als jij je schijfje doorverkoopt, heeft de nieuwe eigenaar dus het recht om daar gebruik van te maken.”
Een van de grootste beperkingen voor uitgevers die in het auteursrecht is opgenomen, betreft de zogeheten first-sale doctrine, in het Nederlands de uitputting van het auteursrecht. Volgens deze regel raakt het recht van de rechtenhouder om een kopie te verkopen van het beschermde materiaal, uitgeput nadat het fysieke exemplaar de eerste keer wordt verkocht. De koper is daarna dus vrij om met dát exemplaar te doen wat hij wil. En dus mag de nieuwe eigenaar van de kopie vrijuit zijn game uitlenen aan vrienden, doorverkopen aan een gamewinkel of gewoon zelf houden. Oosterbaan: “Voor een boek geldt hetzelfde. De mogelijkheid om bij games met technische hulpmiddelen beperkingen op te leggen, doet in principe niets af aan dit recht van de koper.” Zolang je geen nieuwe kopie maakt van je eigendom, is het dus helemaal van jou.
Digitale rechten
Maar wat als bijvoorbeeld een deel van de game (bijvoorbeeld het einde) alleen via het internet te verkrijgen is als download. Kan Microsoft de verkoop van dat deel dan beperken, bijvoorbeeld door om een nieuwe code te vragen? Oosterbaan: “Sinds de rechtszaak tu en Oracle en UsedSoft is duidelijk dat een dergelijke beperking niet kan.” In een uitspraak van het Europese Hof in deze zaak werd afgelopen zomer bepaald dat de first-sale doctrine ook geldt als een softwarelicentie direct verkregen is via het Internet en de software oorspronkelijk was gedownload. En dus zou je in principe zelfs downloadbare content moeten kunnen doorverkopen. Aangezien deze uitspraak is gedaan door het Europese Hof, is nu duidelijk gemaakt dat het doorverkooprecht in de hele Europese Unie ook geldt voor gedownloade software. “Zolang je dus zelf geen gebruik meer maakt van digitaal verkregen software, mag je deze gewoon doorverkopen”, aldus Oosterbaan
Gelijk hebben, gelijk krijgen
Het zal niemand ontgaan zijn dat DLC nog niet doorverkocht kan worden en dat een game die je gekocht hebt op Steam, nog steeds aan een account vastzit. Oosterbaan: “En dat is dan het verschil tu en juridisch gelijk hebben en gelijk krijgen. Of jij als individuele speler je rechten weet af te dwingen, is een volgende vraag. Maar als het zover komt zou de Consumentenbond of de HCC aan zulke beperkingen op de tweedehandsmarkt wel een rechtszaak willen wagen. En met de uitspraak van het Europese Hof in de achterzak, sta je dan een stuk sterker.”
Wellicht komt het door de recente uitspraken, maar inmiddels begint er zelfs vanuit de tech-industrie steun te komen voor de tweedehandsmarkt. Recente geruchten rondom Apple wijzen op een patent dat het mogelijk moet maken om digitaal verkregen producten door te verkopen. Opvallend is wel dat het patent ook spreekt over de optie om een deel van de omzet hierbij terug te geven aan de oorspronkelijke eigenaar. De wet spreekt echter tegen dat dit een vereiste mag zijn.
Diensten
Sowieso is het nog maar de vraag of het ooit tot rechtszaken gaat komen. Inmiddels is bekend dat Sony in ieder geval geen directe belemmeringen oplegt op de tweedehandsmarkt. Daardoor zou het, los van wat juridisch mogelijk is, een behoorlijk riskante zet van Microsoft zijn om als enige consolemaker wel een beperking in te voeren. Het lijkt waarschijnlijker dat Microsoft en andere uitgevers zich gaan richten op het leveren van diensten, aangezien hierbij geen eigendomsrechten worden overgedragen. Zo claimt EA dat in SimCity een groot deel van de simulatieberekeningen op de server worden uitgevoerd. Omdat dit een meerwaarde biedt, kan het bedrijf in principe geld vragen voor iedere kopie, tweedehands of niet. Maar wat als dat niet zo blijkt?
Of Microsoft een soortgelijke weg voor ogen heeft, zullen we de komende maanden zien. Een complete belemmering van tweedehands games gaat in ieder geval knap lastig worden, zowel op juridisch gebied als met het oog op de concurrentie. De tweedehandsmarkt lijkt voorlopig dus nog veilig.