Hoe Unreal Tournament slachtoffer werd van Fortnite (en zichzelf)

We moeten even stilstaan bij de stille dood van Unreal Tournament.

Dinsdag deelde Epic-ceo Tim Sweeney mede dat de ontwikkeling van de UT-reboot is stopgezet. Dat zou groot nieuws moeten zijn voor iedere gamer die in de jaren negentig en nul is opgegroeid: een groot gamebedrijf draait een van de belangrijkste gameseries ooit de nek om. Maar het nieuws deed weinig stof opwaaien. Niet gek ook: Unreal Tournament was allang overleden.

Zonder competitieve scene geen UT

Dat zit zo. In de jaren nul was Unreal Tournament nog een begrip. ‘UT’ domineerde de LAN- en e-sportscene en stond synoniem voor wat een shooter behoorde te zijn: duister, snel, hypermasculien, totaal onrealistisch, first-person en pionier op het grafische front. Kon je pc UT snel draaien, dan telde je mee als pc-gamer. Elke shooter was een kopie of rip-off van Unreal of concurrent Quake.

Maar de wereld veranderde. Na Gears of War en Call of Duty 4: Modern Warfare begonnen gamers te verlangen naar andere type games: third-person, een online leveling-systeem, meer realisme of juist nog meer gore. Unreal Tournament 3 verscheen een jaar na Gears en ongeveer tegelijkertijd met Modern Warfare. De game was vooral heel traditioneel; het had alleen de koffiefilterbruine look afgekeken bij Gears of War.

Anderzijds: Unreal Tournament 3 was een rampzalig slechte game. De game was niet af bij release en de community – voorheen nog springlevend dankzij het magistrale UT 2004 – was teleurgesteld. De grote e-sportstoernooien keken verder en grote spelers zochten andere games. Zonder competitieve scene was UT ten dode opgeschreven. Toen al.

Hoe democratie Unreal Tournament moest redden

Dus werd het stil. Maar hoewel de community zich had verspreid over diverse andere games, bleef de herinnering in leven. Net als de hoop dat er ooit nog een nieuwe, goede UT uit zou komen – eentje die in de schaduw mocht staan van UT2004.

In 2014 was het zover. Epic Games kondigde een nieuwe UT aan. Geen Unreal Tournament 4, geen jaartal, gewoon Unreal Tournament. De game moest terugkeren naar de old school gameplay, het moest een moderne UT2004 worden. De game werd notabene met de hulp van de community ontwikkeld.

Hoe Epic het voor ogen zag was uniek: pro’s van weleer, map-makers uit de gloriedagen, modders en designers werden uitgenodigd deel te nemen aan het productieproces. Alfa- en bètaversies zouden openbaar speelbaar zijn, iedereen kon zijn zegje doen. Unreal Tournament werd een transparante democratie: een game voor én door het volk. En nog gratis ook. Niet free-to-play, geen microtransacties, helemaal niets. De grootste geste die Epic kon maken.

Na de onherkenbare strontbak die Unreal Tournament 3 was, reageerde de gemeenschap positief. Een van de pro-spelers die werd uitgenodigd om de nieuwe UT vorm te geven was Gaspar Machado. De Portugees, die onder het pseudoniem Hypno uitgroeide tot een van de beste UT-spelers aller tijden, kreeg één vraag van Epic: hoe wil jij, de speler, dat een nieuwe Unreal Tournament eruit gaat zien? 'Dit was gewoon nog nooit gebeurd', vertelt Machado via Skype. 'Competitieve spelers hadden nog nooit in een game zulke inspraak en support gekregen.'

Hijzelf en andere giganten begonnen vanaf de allereerste alfaversie obsessief UT te spelen, om maar geen achterstand te hebben op de concurrentie wanneer de game daadwerkelijk zou verschijnen. De verwachting was dat er binnen één of twee jaar weer toernooien georganiseerd zouden worden. 'Hoe incompleet de game ook was, ik begon 'm binnenstebuiten te keren', vertelt Machado. 'Ik en alle anderen hadden grote hoop dat dit een topgame zou worden.'

Machado werd ingevlogen naar het hoofdkantoor van Epic in de Verenigde Staten. Een droom die uitkwam, vertelt hij, de eerste e-sporter die ooit werd uitgenodigd daar. Hij was er drie dagen, brainstormde met ontwikkelaars, speelde de game en gaf zijn advies. 'Alles passeerde de revue, ook het UT3-debacle. Epic wilde niet dezelfde fouten maken.' Wat hij zag was hoopgevend. Geen UT in Gears-bruin, maar een heldere, futuristische en traditionele arenashooter. Zoals vroeger, 'met de toevoeging van wat cosmetische items en andere stuff die de nieuwere generatie moest aanspreken.'

Het enthousiasme van Machado en andere communityleden die waren uitgenodigd, sprong over op de rest van de gemeenschap. UT had plots een toekomst.

Een vroeger-was-alles-beter-shooter

Gesterkt door het enthousiasme van de community, ging Epic aan de slag… met een team van nog geen vijftien man. De ontwikkelaar hoopte dat de community zijn enthousiasme zou omzetten in content, maps bijvoorbeeld. Maar dat gebeurde niet, vertelt Machado. En zoals dat gaat in een democratie, kun je niet iedereen tevreden houden. Er waren conflicten, mensen hielden het gauw weer voor gezien.

Hoe mooi het idee van een community-driven Unreal Tournament ook was, in de praktijk werkte het niet. Aan de ene kant wilde Epic niet te veel investeren – de game leverde toch niets op – aan de andere kant bleek de wens van de community om een ouderwetse nieuwe UT te maken dodelijk. In een genre waar games als Call of Duty, Overwatch en later Fortnite de dienst uitmaakten, was geen plek voor een vroeger-was-alles-beter-shooter. Zonder classes, zonder level-systeem.

De competitieve scene waar iedereen op hoopte wilde niet meer opbloeien. De game trok hooguit een paarhonderd puristen, zoals Machado ze noemt. De nieuwe Unreal Tournament was als een bejaardentehuis, waar spelers elkaar tegenkwamen en knikten: poeh, dat waren nog eens mooie tijden – terwijl ze door het raam uitkeken op straat, waar iedereen battle royale aan het spelen was.

Kenmerkend zijn de antwoorden die ik krijg van wat oude UT-spelers (die hier niet met naam genoemd willen worden) over hoe UT wel succesvol had kunnen worden: maak gewoon UT 2004 met wat nieuwe maps, nieuwe mods en moderne graphics. Dat is exact wat Epic deed: de oude generatie tevreden houden, waardoor je nooit aansluiting krijgt bij een nieuw publiek.

'Wat ik me realiseer', zegt Machado, 'is dat mensen niet meer geïnteresseerd zijn in dit type game.' De wereld anno 2018 heeft betere dingen te doen dan m-m-m-m-monsterkills te maken. Ironisch genoeg betekende de democratisering van Unreal Tournament tegelijkertijd de definitieve ondergang van de franchise. Door fans te geven wat ze willen — door ze zelfs een rol te geven in het maakproces — ontstond een opgeknapte versie van een veertien jaar oude game.

Epic is ook maar een bedrijf

De ironie is dat Machado in 2014 op kantoor bij Epic al een vroege versie van Fortnite speelde. De game was toen gefocust op PvE. Een beetje forten bouwen en op zombies schieten dus. Het sloeg niet aan. Uiteindelijk werden de paar mensen die aan UT werkten op een nieuwe battle royale-modus gezet. De rest is geschiedenis.

Epic bleek uiteindelijk gewoon een bedrijf te zijn, geen liefdadigheidsinstelling. Fortnite levert geld op, een eigen Steam-concurrent levert geld op – Unreal Tournament levert helemaal niets op. Van goodwill bij een bejaardengemeenschap kun je als bedrijf niet overleven.

En dus werd het 4 december 2018. En vertelde Tim Sweeney aan Variety wat iedereen allang wist. Nee, Unreal Tournament wordt niet meer actief ontwikkeld. Ja, dat is het gevolg van het succes van Fortnite. En nee, Unreal Tournament is niet officieel dood. De hoop op een goede nieuwe Unreal Tournament is dat echter wel. En voor een community-driven project is dat funest. Niet voor niets zijn spelers als Machado allang afgehaakt, en heeft Unreal Tournament al anderhalf jaar geen update meer gehad.

Daarmee komt officieus een einde aan Unreal Tournament. Een triest moment, vooral omdat in 2018 er geen haan meer naar kraait. Rest alleen nog te zeggen: vaarwel en bedankt voor alle ultrakills. Zet voordat je Fortnite weer opstart

nog een keertje op.