Als je een willekeurige bespreking van een solid state drive leest, kom je als gamer niet veel te weten. Dat je besturing ysteem in minder dan tien seconden opstart is geweldig nieuws, natuurlijk. Ook de prachtige tijden die je haalt met het schrijven van een .iso-bestand of het maken van een backup zijn mooie wapenfeiten. Pagina’s vol met scores van hele specifieke taken, maar over de daadwerkelijke laadprestaties van games is bitter weinig te vinden.
Daar is een goede reden voor. Het laden van een game is namelijk een verschrikkelijk rommelig proces. Niet alleen de schijf, maar ook de proce or en het werkgeheugen zijn druk bezig om aan je verzoek te voldoen. Als dat nog niet vervuilend genoeg is, gooien systeemproce en van Windows, vereiste software als Steam en zelfs je viru canner roet in het methodologische eten. Die benchmarks zijn dus, hoe kunstmatig en verwijderd van de praktijk ze ook mogen zijn, de meest betrouwbare vergelijking tof voor rauwe, ongefilterde prestaties. Maar daar zijn we niet naar op zoek. Wij willen gewoon weten hoe snel games opstarten en of je voor de beste tijd de duurste d moet kopen.
Met de stopwatch in de hand
Dat de invloed van de schijf op de laadtijden van games onmogelijk zuiver te krijgen is, betekent niet dat we lukraak wat games opstarten en het hier noteren. Logischerwijs gebruiken we dezelfde computer en blijft de hardware (los van de geteste schijf) hetzelfde. In dit geval gaat het om een pc met een Intel Core i5 2400K op 3,1GHz, 8GB aan DDR 3 werkgeheugen op 1600MHz en een Nvidia GeForce 970 GTX.
Minstens zo belangrijk zijn de games die we testen. Hierbij hebben we vooral gelet op de zichtbaarheid van het laadproces en de mogelijkheid om de test te herhalen onder dezelfde omstandigheden. Pop-ups, afleidingen en al dan niet verplichte voorfilmpjes zijn uit den boze. Daarnaast gaat onze voorkeur uit naar games die zelfs met een d nog steeds een flinke tijd nodig hebben, zodat verschillen goed te zien zijn. De tijd meten we ouderwets met een stopwatch. Dat heeft een nadeel – er sluipen altijd een paar tienden van een seconde bij door een late reactie – maar dat nadeel is wel in alle gevallen min of meer gelijk.
Voor het overzicht beperken we ons tot drie games. Europa Universalis 4 doet het meeste laadwerk bij het opstarten en vermeldt braaf wat het aan het laden is. We hebben de tijd gemeten tu en het moment dat we op ‘Play’ klikken in de launcher en het moment dat de menu-opties in beeld komen. Rome: Total War 2 is berucht om de heftige laadtijden en de gevoelsmatige eeuwen dat het in eerste instantie duurde om een beurt te voltooien. Na meerdere patches verlopen de beurten een stuk vlotter, maar de laadschermen nemen nog steeds een groot deel van de speeltijd in beslag. We meten bij deze game de tijd om een verse Grand Campaign te starten, van ‘Start Game’ tot we iets aan kunnen klikken. Met Company of Heroes 2 laden we een Skirmish op City 17 tegen zeven Easy computerspelers. Net als bij de vorige twee games meten we de tijd tu en twee klikken, tot het verzoek om ‘Any Key’ in te drukken verschijnt.
Driewerf is scheepsrecht
Alle drie de games hebben we drie keer getest onder twee verschillende omstandigheden. De eerste situatie is een koude start: computer aan, test eenmaal uitvoeren, computer uit, en dat dan drie keer. De tweede omstandigheid, de warme start, is niet om de snelheid van de schijven te meten, maar om een idee te krijgen welk aandeel met name het werkgeheugen en de proce or hebben in het laadproces. Nu voeren we de test kort achter elkaar uit, zonder de pc opnieuw op te starten en (waar mogelijk) zelfs niet de game eerst af te sluiten. Van beide situaties verwerken we het gemiddelde in een grafiek, afgerond op één decimaal.
Tot slot valt er weinig te onderzoeken zonder gewillige testobjecten. Achter elke kandidaat noemen we tu en haakjes de beloofde lees- en schrijfsnelheid in megabytes per seconde, om aan te geven wat je kunt verwachten. Eén van de populairste d’s van vandaag is de Samsung 840 Evo (540/520) en mag daarom niet ontbreken. Minstens zo intere ant is zijn troonopvolger, de 850 Evo (540/520). We zijn vooral benieuwd hoe de gloednieuwe 3d v-nand-techniek van Samsungs vlaggenschip het er van af brengt. Minder populair is de Plextor M6 Pro (545/490). Op papier lijkt deze iets sneller, maar op het moment van schrijven is de schijf bijna honderd euro duurder dan de 840 Evo. De vraag is wat je daar voor terug krijgt. De laatste d is de Corsair Force LX (560/300), die de hoogste theoretische lee nelheid bekoopt met een relatief matige schrijfsnelheid. Alle genoemde d’s hebben een capaciteit van 512GB, met uitzondering van de Force LX, waarvan we alleen de 256GB-uitvoering tot onze beschikking hebben.
Met alle snelheidsduivels in de startblokken, rest er alleen nog een controlegroep. Wat vaak wordt aangeraden is om het besturing ysteem op de d te installeren en zo veel mogelijk data op de ouderwetse magnetische schijf te bewaren. Na een lekker ontspannende defragmentatie en wat bemoedigende woorden hebben we een WD20EARX van Western Digital (110/110), met een capaciteit van twee Terabyte, bereid gevonden om deel te nemen. Uit medelijden verzwijgen we wie zijn concurrenten zijn.
Europa Universalis 4
Waar God zes dagen voor nodig had, doen computers vandaag in grofweg 45 seconden. In een handomdraai bouwen ze de gehele wereld van de late vijftiende eeuw, met tientallen staatshoofden, honderden provincies en scheepsladingen aan gegevens over welvaart, bevolking en legers. De Samsung 840 zet de beste tijd neer, met 42,3 seconden, al zitten de overige d’s hier niet ver van af. Hoewel een koude start bijna anderhalve keer zo lang duurt als een warme, valt vooral op dat onze hdd heel goed meekomt met zijn jongere wedijveraars. Hij eindigt weliswaar als laatste, maar het verschil is miniem. De WD20EARX hoont onze suggestie dat EU4 hoogstwaarschijnlijk wordt opgehouden door de proce or lachend weg met de opmerking dat hij die jonkies wel even laat zien wie hier de baas is.
Rome: Total War 2
Wie nu precies de baas is als het om laadtijden gaat vinden we ook bij de tweede test moeilijk om te zeggen, maar de hard disc drive is het zeker niet. Na bijna anderhalve minuut – die voelden als vijf minuten,– weten we weer wat een verademing de solid state drive is. Welke precies? Strikt genomen gaat de Samsung Evo 850 met de eer aan de haal, maar in toenemende mate lijkt het er op dat de winnaar het vooral van de prijs moet hebben.
Company of Heroes 2
Het is pas bij Company of Heroes 2 dat we eindelijk verschillen zien tu en de d’s, maar dan moeten we wel voorbij de gemiddeldes kijken. Bij de warme start valt ons op dat de schijven van Samsung er met elke test iets langer over doen. Zo zet de 840 Evo aanvankelijk een mooie tijd neer met 31,4, maar doet er vervolgens 32,5 en zelfs 35,2 seconden over. De 850 laat een vergelijkbare curve zien, al is de verslechtering minder uitgesproken. De Plextor M6 Pro is daarentegen een ander verhaal. Na de derde testrit klokken we een nette 27,9 seconden. Nieuwsgierig geworden door het verschil met de anders prima presterende 840 Evo doen we de test vaker en die 27,9 blijft terugkeren. En de WD20EARX? Die hijgt nog iets over het belang van grootte en stort ineen.
Tegen de grens van sata 3
Dat solid state drives de oude harde schijven van weleer glansrijk overkla en, zal niemand verbazen. Wel zijn we enigszins teleurgesteld over het gebrek aan vuurwerk bij de d’s onderling. Als we de rekenmachine erbij pakken en de gemiddelde prestaties van de drie geteste games samen nemen, komt de Samsung Evo 850 als de snelste uit de bus. Maar dat scheelt zo verschrikkelijk weinig met de 840 Evo (0,2 seconden), dat het onnodig zou zijn om naar de winkel te rennen en de ene d voor de andere in te ruilen. De theoretische lee nelheden gaven al een hint: er is geen merkbaar verschil. De schuld ligt bij de beperkte capaciteit van de sata 3-aansluiting waar alle geteste schijven gebruik van maken. Het is dus wachten op betaalbare d’s met pci-e-aansluiting.
Zo blijft de aanschafprijs over als criterium en dan tekent zich een duidelijke verliezer af. De Plextor M6 Pro intrigeert met zijn herhaalde prestaties bij Company of Heroes 2, maar dat is ons geen krappe driehonderd euro waard, als je de verder uitstekend presterende Samsung 840 Evo voor slechts twee derde van dat bedrag kunt vinden. Als je aan 256GB genoeg hebt, is de Corsair Force LX een goede keuze, al geldt ook in deze categorie dat de schijven van Samsung voor dezelfde prijs minstens zo snel lezen en sneller schrijven.