De geboorte van het nieuwe Rockstar Games

Nadat Take-Two Interactive BMG Interactive overneemt, wordt in 1998 Rockstar Games als dochteronderneming van eerstgenoemde bedrijf opgericht. Terry Donovan, Gary Foreman, Dan Houser, Sam Houser en Jamie King zijn de oprichters. De studio heeft sindsdien legendarische games en franchises afgeleverd, waaronder Grand Theft Auto, Red Dead Redemption, Bully, Max Payne, Manhunt en Midnight Club. Het is inmiddels een van de bekendste ontwikkelaars ter wereld en het bedrijf bestaat uit meer dan tweeduizend werknemers.

Rockstar is in de afgelopen jaren meermaals in opspraak gekomen vanwege de werkomstandigheden binnen de studio. Dat gebeurt voor het eerst in 2010 tijdens de ontwikkeling van Red Dead Redemption. Een anonieme persoon stuurt in dat jaar onder de naam ‘Wives of Rockstar San Diego’ een brief naar het bedrijf waarin wordt geclaimd dat de studio haar medewerkers verplicht om werkdagen van twaalf uur te draaien. Ook zou de studio gesnoeid hebben in de inkomens van de werknemers, terwijl de werkdruk juist toeneemt. 

Statement

Rockstar houdt lang de kaken stijf op elkaar, maar besluit later toch een statement naar buiten te brengen. De studio beantwoordt een vraag van een gebruiker op het Rockstar-blog. “We hebben de op het internet verspreide verhalen gezien. Helaas is dit een zaak waarin mensen meningen en een paar berichten van anonieme reageerders aannemen als feiten. Geen enkel bedrijf is perfect, maar Rockstar is een hecht team van rond de negenhonderd talentvolle en gemotiveerde professionals, waarvan er velen hier al lang werken”, zo begint het statement op de inmiddels verwijderde pagina.

“We betreuren het als er voormalig medewerkers van welke studio dan ook hun tijd hier niet plezierig of creatief vervullend vonden en wensen hen het beste toe bij het vinden van een omgeving die meer bij hun temperament en behoeften past. Maar het grootste gedeelte van ons bedrijf is alleen gefocust op het afleveren van geavanceerd interactief entertainment. We hebben altijd vol passie gezorgd voor de mensen die hier werken en hebben altijd geprobeerd om een ondersteunende, creatieve omgeving te bieden. Het maken van games is uitdagend en daarom proberen we door te gaan met het beste talent uit de industrie en ze altijd te ondersteunen.”

Red Dead Redemption 2

In 2018 komt Rockstar weer flink onder vuur te liggen vanwege erbarmelijke werkomstandigheden. Er komt onder andere naar buiten dat sommige werknemers werkweken van honderd uur draaien om de ontwikkeling van Red Dead Redemption 2 af te ronden. Werkweken van tussen de 55 en zestig uur zouden eerder regel dan uitzondering zijn. Dat vertelt Dan Houser zelf in een interview met The New York Times. Later probeert Houser de schade nog te beperken door te zeggen dat het enkel over het schrijversteam gaat en dat die werknemers dat vrijwillig doen voor een periode van drie weken. Hij beweert dat ‘crunchen’ en overwerken nooit een verplichting is binnen het bedrijf.

Uit interviews met werknemers blijkt dat toch anders te liggen. Bij de ontwikkeling van Red Dead Redemption 2 willen de Houser-broers steeds dingen veranderen, blijkt uit een artikel van Kotaku. Zo wordt op het laatste moment besloten om zwarte balken toe te voegen aan de tussenfilmpjes om ze meer een op een ouderwetse cowboyfilm te laten lijken. Ook worden er vaak dingen veranderd aan de game, waardoor sommige delen zelfs worden geschrapt. Dit perfectionisme brengt veel extra werk met zich mee en leidt tot een ware crunchcultuur. Volgens werknemers is dat al jarenlang aan de orde.

Seksueel misbruik

Ook liggen er beschuldigen van seksueel misbruik aan het adres van een van de hoogste leidinggevende binnen de studio, Jeronimo Barrera. Colin Bundschu, voormalig designer van de studio, claimt dat Barrera hem had betast. Bundschu moest bij Barrera op schoot komen en werd vervolgens onzedelijk aangeraakt. Dat gebeurt in 2014 en Bundschu dient gelijk een klacht in bij de HR-afdeling. Na onderzoek vindt Rockstar de aantijgingen niet overtuigend genoeg en wordt er niets mee gedaan. In 2017 verlaat Barrera het bedrijf. In een boek dat hij zelf publiceert schrijft hij over het incident, maar gebruikt hij pseudoniemen voor de betrokkenen. De daden van Barrera krijgen uiteindelijk geen juridisch staartje.

Het vertrek van Dan Houser

Op 11 maart 2020 vertrekt Dan Houser bij Rockstar. Naast oprichter was hij ook schrijver en producent van verschillende games. Hij is verantwoordelijk voor het script van Red Dead Redemption 2, Max Payne 3 en Bully. Daarnaast was hij een belangrijke schakel in het creëren, schrijven en de promotie van Grand Theft Auto. Houser nam in 2019 al een ‘verlengde pauze’ van zijn werkzaamheden bij de studio en besluit even later definitief te vertrekken. Waarom Houser de deur bij Rockstar achter zich dicht trekt, wordt niet naar buiten gecommuniceerd. Zijn broer Sam blijft de directeur van Rockstar.

De invloed van Dan op Rockstar als geheel is lastig te peilen, maar een interview met Gamer.nl tekent wel de visie van de studio onder zijn leiding. “Elke keer als we aan de volgende GTA denken, bedenken we wat er allemaal interessant kan zijn in een nieuw deel en welke verbeteringen we kunnen maken. De seconde dat we niet zo te werk gaan, is de seconde dat het tijd is geworden om te stoppen”, vertelt hij. “Zo hebben we GTA altijd benaderd, nooit puur en alleen om mensen geld uit de zak te kloppen. Natuurlijk, de aandeelhouders hoeven niet ontevreden te zijn. Maar we hebben altijd geloofd: maak de juiste game en je verkoopt de aantallen die je verdient.”

De studio is in ieder geval een van zijn meest begenadigde schrijvers kwijt en een vervanger vinden voor de hoofdschrijver van een aantal van de populairste games ooit is geen gemakkelijke opdracht. Houser was verantwoordelijk voor de sterke samensmelting van verschillende elementen van hedendaagse popcultuur in GTA en dat is een van de sterkste punten van de reeks. Schrijvers Rupert Humphries en Michael Unsworth zijn nog wel actief binnen Rockstar. Zij schreven samen met Houser, maar het is toch goed mogelijk dat de richting en stijl van het verhaal veranderen. Het is nog even afwachten of het verschil bij GTA 6 al merkbaar gaat zijn, want online wordt gespeculeerd dat Dan Houser nog voordat hij vertrok heeft meegewerkt aan het schrijfwerk voor die game. 

Nieuw verdienmodel

Ook de bedrijfsstrategie lijkt gedeeltelijk veranderd. Het enorme succes van GTA Online, de online modus van Grand Theft Auto 5, brengt een volledig nieuw verdienmodel voor de studio en daar plukken ze negen jaar na dato nog steeds de vruchten van. GTA 5 is inmiddels het meest succesvolle entertainmentproduct aller tijden met meer dan 170 miljoen verkochte exemplaren.

Waar Houser in 2012 nog vertelt dat Rockstar nooit games maakt om mensen geld uit de zak te kloppen, is de studio anno 2022 flink bezig met het uitmelken van GTA Online. Dat heeft ze bepaald geen windeieren gelegd, want het is het entertainmentproduct dat het snelst een miljard euro in het laatje bracht. Inmiddels staat de opbrengst al op meer dan zes miljard dollar, blijkt uit cijfers van Rockstar uit februari 2022. Zestig procent van de inkomsten kwamen uit in-game aankopen, dlc en andere microtransacties. Ook Red Dead Redemption 2 is een enorm succes met meer dan 42 miljoen verkochte exemplaren. 

Erbarmelijke kwaliteit

Ondanks alle negatieve verhalen zijn de games van Rockstar altijd van het hoogste niveau. Grand Theft Auto 5 levert een tjokvolle, levendige wereld met geweldig schrijfwerk en fantastische personages. Red Dead Redemption 2 gaat daar nog eens overheen met een van de meest gedetailleerde open werelden aller tijden. Lang valt er niet te twisten over de kwaliteit van Rockstar-games, totdat Grand Theft Auto: The Trilogy – The Definitive Edition in 2021 uitkomt.

Die trilogie is niet door Rockstar zelf ontwikkeld, maar door Grove Street Games. Die studio was eerder verantwoordelijk voor het overzetten van verschillende GTA-games naar mobiele Android- en iOS-apparaten. Al gauw na de release vinden spelers aanwijzingen dat de drie games gebaseerd zijn op de mobiele versies en niet op de console- of pc-versies. Er worden bijvoorbeeld menu’s gevonden die nog hinten naar touch-besturing. 

Het is nooit bewezen dat het daadwerkelijk om mobiele ports gaat, maar de kwaliteit van de trilogie is voor veel fans onacceptabel. Er zijn zelfs op de Xbox Series X en PlayStation 5 een hoop framedrops en pop-in, de regeneffecten zijn wanstaltig en de ‘cleane look’ komt de sfeer van de spellen niet ten goede. Bovendien is het totaal niet des Rockstars om een game in zo’n matige staat aan te leveren. Kort na release verontschuldigt Rockstar zich dan ook voor de staat van de games, waarna het belooft updates uit te brengen om ze te verbeteren. "De nieuwe versies van deze klassieke games bevatten niet de kwaliteit die onze eigen standaard haalt, of de standaard die onze fans verwachten."

Ondanks de negatieve publieke opinie geeft moederbedrijf Take-Two aan dat de trilogie wel goed verkoopt. "We hadden bij aanvang een glitch, maar die glitch is verholpen. En de titel heeft het gewoon geweldig gedaan voor het bedrijf”, vertelt CEO Strauss Zelnick in gesprek met CNBC. In de eerste paar maanden verkoopt de trilogie maar liefst tien miljoen keer. Het vertrouwen in Rockstar Games loopt echter wel een flinke deuk op. 

Verbeterde bedrijfscultuur

Anderhalf jaar na het uitgebreide crunchrapport van Kotaku zijn er binnen Rockstar enkele zaken veranderd. Volgens leidinggevende Jennifer Kolbe is de bedrijfscultuur verbeterd. Dat schrijft ze in een e-mail aan medewerkers. Zo krijgen werknemers in 2020 flexibele werkschema’s, management- en leiderschapstrainingen, worden er anonieme enquêtes uitgestuurd waarmee feedback van werknemers wordt verzameld en wordt de communicatie verbeterd. Verder belooft Kolbe dat Rockstar vanaf nu voorzichtiger is met het implementeren van verbeteringen in games om overwerken te voorkomen.

Een artikel van Bloomberg dit jaar claimt tevens dat de werkomstandigheden bij Rockstar flink zijn verbeterd. De managers die onderdeel waren van de giftige bedrijfscultuur zouden zijn ontslagen en de werkschema’s zouden zijn verbeterd. Werknemers zouden flexibelere werktijden hebben en aanspraak kunnen doen op vergoedingen voor fysieke en mentale problemen. Het moraal bij werknemers zou op dit moment dan ook hoog zijn.

De trage ontwikkeling van Grand Theft Auto 6 lijkt een teken aan de wand dat er inderdaad stappen zijn gemaakt. Het heeft er in ieder geval geen schijn van dat er flink wordt overgewerkt om de game zo snel mogelijk in de schappen te krijgen. Volgens sommige bronnen is de game al sinds 2014 in ontwikkeling en kunnen we hem pas in 2024 of 2025 verwachten. 

Gemarginaliseerde groepen

Uit hetzelfde artikel blijkt dat GTA 6 mogelijk geen grappen maakt over gemarginaliseerde groepen binnen de samenleving. Dit in tegenstelling tot eerdere delen uit de GTA-reeks, waarin andere culturen vaak het mikpunt van spot waren. Het zou een flinke omslag betekenen in de Grand Theft Auto-franchise. Ook zou een van de hoofdpersonages een vrouw zijn. Dat is sinds de allereerste Grand Theft Auto niet voorgekomen.

Deze nieuwe koers komt niet helemaal uit de lucht vallen, want Rockstar zou eerder al de geplande Cops 'n' Crooks-modus voor GTA Online geschrapt hebben in verband met de George Floyd-protesten in de Verenigde Staten. De modus zou een deel van de spelers als de politie en een deel van de spelers als de boeven indelen. Het leek Rockstar geen goed idee om de modus in het huidige klimaat uit te brengen, omdat de spanningen tussen Amerikaanse burgers en de politie op dat moment hoog opliep. Zover bekend zijn er geen plannen om dat ooit nog te doen. Ook merkten spelers op dat Rockstar mogelijk transfobische content uit GTA 5 verwijderde. Het toont dat Rockstar nadenkt over de impact die digitaal entertainment kan hebben op de maatschappij en andersom. Het is onderdeel van de volgende stap in het volwassener worden van de game-industrie. 

Er zijn mogelijk dus op allerlei gebieden dingen veranderd binnen Rockstar. Na meermaals onder vuur te hebben gelegen voor erbarmelijke werkomstandigheden lijkt er nu verbetering in te zitten en de studio lijkt daarnaast met de tijd mee te gaan. 

Toch zijn er ook redenen om te twijfelen aan de toekomst van de studio. Met Dan Houser is een sleutelfiguur vertrokken, het uitmelken van GTA Online wordt niet door iedereen gewaardeerd en de staat waarin de heruitgave van de GTA-trilogie is uitgebracht roept twijfels op over de kwaliteitseisen bij de studio. Waarschijnlijk krijgen we pas met de uiteindelijke release van Grand Theft Auto 6 een helder beeld van de koers die Rockstar de afgelopen jaren heeft ingezet. Geduld is dus een vereiste, maar als dat uiteindelijk ten goede komt van de geestelijke gezondheid van Rockstar-werknemers, is dat het wachten sowieso al waard.