Bethesda: Van de oprichting tot Microsofts overname

Bethesda Softworks werd in 1986 opgericht door Christopher Weaver als divisie van Media Technology Limited. De oorsprong van die naam laat zich niet moeilijk raden: het bedrijf was gevestigd in de Amerikaanse stad Bethesda, een voorstad van Washington D.C. Weaver wilde de studio in eerste instantie ‘Softworks’ noemen, maar die naam was al bezet. Zodoende ontstond Bethesda Softworks.

Gridiron! (1986)

Gridiron!

Bethesda’s allereerste game was Gridiron!, dat in 1986 op de Commodore Amiga, Commodore 64 en Atari ST verscheen. Het American Football-spel werd qua gameplay goed ontvangen, al lieten journalisten en spelers zich niet bijster positief uit over de graphics die zelfs voor die tijd wat aan de karige kant waren.

Het bescheiden succes van de game zorgde ervoor dat Electronic Arts Bethesda inhuurde om mee te werken aan de eerste John Madden Football-game. EA verkreeg daarnaast de rechten om nieuwe versies van Gridiron! uit te geven, maar EA besloot uiteindelijk niet te doen en richtte zijn pijlen volledig op John Madden Football. Bethesda stopte als gevolg daarvan met zijn werkzaamheden aan de Madden-reeks en klaagde EA zelfs aan. Volgens Bethesda zou EA expres de focus op Madden hebben gelegd en ook diverse gameplayelementen uit Gridiron! hebben gebruikt voor hun eigen footballgame. Het geschil werd uiteindelijk buiten de rechtszaal opgelost.

Die situatie bleek een goede motivatie voor Bethesda om een tandje bij te zetten. Het bedrijf bracht eind jaren 80 en begin jaren 90 diverse spellen uit, waaronder de ijshockeygame Wayne Gretzky Hockey en meerdere vervolgen. Er werden zo’n 350.000 exemplaren van het eerste deel verkocht, waarmee het als de eerste grote hit van het bedrijf kan worden gezien. Ook bracht het diverse games gebaseerd op populaire films uit, zoals Home Alone en The Terminator. 

The Elder Scrolls: Arena (1994)

The Elder Scrolls

In 1994 lag er een nog groter succes in het verschiet voor het bedrijf, dat inmiddels was verhuisd naar Rockville, Maryland. Programmeur Julian Lefay werkte aan een actiegame voor pc genaamd The Elder Scrolls: Arena. De game zou eerst draaien om diverse arena’s waarin een speler in een team het tegen allerlei andere teams opneemt. Tijdens de ontwikkeling kwam de nadruk echter steeds meer te liggen op zijmissies buiten de arena’s. Er werden steden omheen gebouwd, alsmede diverse kerkers om te verkennen. Uiteindelijk werd besloten om het teamconcept weg te gooien en The Elder Scrolls groeide langzaam maar zeker uit tot een singleplayer first-person rpg. Julian Lefay zou later aan vervolg The Elder Scrolls 2: Daggerfall werken - de godheid Julianos is naar hem vernoemd. Overigens was Daggerfall ook een van de eerste games waar Todd Howard voor Bethesda aan werkte – hij zou uitgroeien tot een hoofdspil binnen en het gezicht van het bedrijf.

De hoes van Arena was was geen representatieve weergave van het type game dat spelers konden verwachten, waardoor de eerste The Elder Scrolls-game rond de release in 1994 allesbehalve een verkoopsucces werd. Er werden in eerste instantie zo’n drieduizend exemplaren van het spel verkocht en Bethesda vreesde dat dit weleens het einde van het bedrijf kon betekenen. De pers kwam echter superlatieven tekort om de game de hemel in te prijzen en door mond-tot-mondreclame bleef de verkoop van Arena toenemen, zodat het zelfs jaren na release nog goed bleef verkopen. Een succesverhaal was geboren.

The Elder Scrolls 2: Daggerfall (1996)

Meer games en overnames

Twee jaar na de release van Arena werd het vervolg The Elder Scrolls 2: Daggerfall uitgegeven. Het spel speelt zich in een ander gedeelte van de fictieve wereld Tamriel af en is uitgebreider dan het eerste deel, met bijvoorbeeld meerdere eindes om te behalen. Daggerfall was dankzij de positieve reacties op Arena wél vanaf het moment van release een groot succes.

Bethesda begon ondertussen ontwikkelaars op te kopen, zoals Flashpoint Productions, bekend van Noctropolis. Die studio veranderde zijn naam in Mediatech West en ontwikkelde de racegames XCar: Experimental Racing en Burnout Championship Drag Racing. Ook bracht Bethesda verschillende Terminator-games uit en werden er eind jaren 90 twee spin-offs van de The Elder Scrolls-franchise gelanceerd: Battlespire en Redguard. Deze titels genoten helaas niet hetzelfde succes als de vorige The Elder Scrolls-spellen. Waar Bethesda een paar jaar terug nog een van de grootste privébedrijven binnen de industrie was, stond de uitgever eind jaren 90 plots op de rand van de afgrond.

ZeniMax Media

Daarom werd het roer flink omgegooid. In 1999 werd door Weaver in samenwerking met Robert A. Altman een moederbedrijf voor Bethesda opgericht in de vorm van ZeniMax Media. Dit moederbedrijf was puur voor administratieve doeleinden bedoeld en Weaver maakte duidelijk dat ZeniMax en Bethesda in allesbehalve naam hetzelfde bedrijf waren. Bethesda Softworks werd de uitgeverstak van het bedrijf en Bethesda Game Studios werd opgericht om spellen te ontwikkelen. Ook werd Pete Hines naar het bedrijf gehaald als marketingmanager – hij staat nog altijd aan het hoofd van de marketing van Bethesda.

In 2002 vertrok oprichter Weaver bij ZeniMax. Hij klaagde het bedrijf later aan, waarbij hij claimde dat hij door zijn nieuwe zakenpartners uit het bedrijf was geduwd. Er werd een geruime tijd met modder gegooid, maar uiteindelijk werd ook deze zaak buiten de rechtszaal beslecht.

In 2002 verscheen ook het officiële derde deel van The Elder Scrolls, Morrowind, dat in schaal en mogelijkheden een van de meest uitgebreide rpg’s ooit was. Het succes was er dan ook naar – een decennium later waren er meer dan vier miljoen exemplaren van de game verkocht. Nog succesvoller was het in 2006 uitgegeven The Elder Scrolls 4: Oblivion, dat niet alleen naar pc, maar ook naar enorm populaire consoles van Microsoft en Sony kwam. Hoewel de vierde game in de reeks enigszins inleverde qua vrijheid, was de gameplay dusdanig gestroomlijnd dat een nog groter publiek voor het eerst kennis kon maken met de fantasievolle franchise. Naar schatting zijn er ongeveer 9,5 miljoen exemplaren van verkocht.

Fallout 3 (2008)

Fallout en id Software

Bethesda kon door dit verkoopsucces blijven groeien. Zo bleef het gelicenseerde games, onder andere gebaseerd op Pirates of the Caribbean en Star Trek, uitbrengen. Eén van de belangrijkste zetten die het bedrijf maakte, was de overname van de Fallout-franchise van Interplay Software. Bethesda Game Studios ontwikkelde vervolgens Fallout 3, dat in 2008 op pc en consoles uitkwam. De openwereldgameplay van de The Elder Scrolls werd in dit spel, tot genoegen van veel critici en spelers, gecombineerd met een post-apocalyptische spelwereld. De game kreeg diverse uitbreidingen en in 2010 werd het door Obsidian Entertainment ontwikkelde vervolg Fallout: New Vegas nóg beter ontvangen.

Niet alleen het succes van diens games bracht Bethesda en moederbedrijf ZeniMax in een luxepositie – ook een behoorlijke kapitaalinjectie van 450 miljoen dollar van Providence Equity Partners droeg daaraan bij. Bethesda opende uitgeverstakken in allerlei delen van de wereld, waaronder Tokio en ‘ons’ Eindhoven. In 2009 deed het bedrijf nog een belangrijke zet: het nam id Software over, de studio achter de Wolfenstein-, Quake- en Doom-franchises. Een van de eerste games die uit de overname voortvloeide, was John Carmacks nieuwe shooter Rage. Later zou Bethesda met id Software op indrukwekkende wijze de Doom- en Wolfenstein-franchises nieuw leven inblazen.

The Elder Scrolls 5: Skyrim (2011)

Een veelbewogen decennium

De afgelopen tien jaar heeft Bethesda behoorlijk aan de weg getimmerd als uitgever en ontwikkelaar. Zoals gezegd hebben de reboots van Doom en Wolfenstein daar flink aan bijgedragen, maar ook Bethesda’s eigen franchises bleven het goed doen. Fallout 4 was wederom een succes en vooral het in 2011 verschenen The Elder Scrolls 5: Skyrim bleek een hit die zijn weerga niet kende. Het spel is al meer dan dertig miljoen keer verkocht en op talloze systemen verschenen. Met Resident Evil-bedenker Shinji Mikami richtte Bethesda de Japanse ontwikkelaar Tango Gameworks op, waar de griezelige The Evil Within-games uit voortvloeiden. ZeniMax kocht tevens Arkane Studios op, dat stealthgame-hits als Dishonored en Prey voor het bedrijf ontwikkelde.

Tegelijkertijd werden er ook misstappen gemaakt. Bethesda kwam in 2011 bijvoorbeeld in een kwaad daglicht te staan toen het Minecraft-maker Mojang aanklaagde vanwege een game genaamd ‘Scrolls’, dat qua naam te veel op The Elder Scrolls zou lijken. De release van Fallout 76 in 2018 viel ook niet bepaald in goede aarde bij veel fans en critici. De online rpg werd op release afgebrand vanwege diens ondermaatse kwaliteit en gebrek aan interessante content. Een datalek van persoonsgegevens van spelers strooide nog meer zout in de wonde. De afgelopen jaren heeft Bethesda hard gewerkt om de kwaliteit van Fallout 76 op gewenst niveau te krijgen, met een vaste schare fans tot gevolg.

Doom Eternal (2020)

De overname van Microsoft

Op 21 september jongslede kondigde Microsoft als donderslag bij heldere hemel aan dat het een akkoord had bereikt met ZeniMax voor de overname van het bedrijf. Microsoft trok daar het aanzienlijke bedrag van 7,5 miljard dollar voor uit. Tijdens een stream die kort daarna door beide bedrijven werd uitgezonden, lieten diverse topmensen van Bethesda en Microsoft weten dat de overname in het voordeel van beide bedrijven was en dat het om een goede match ging. Later bleek dat ZeniMax al langer zocht naar bedrijven die mogelijk geïnteresseerd waren in een overname.

Daarmee was de overname nog niet in kannen en kruiken – landen of werelddelen waar de bedrijven zijn gesitueerd moeten het namelijk eerst goedkeuren, om zo monopolieposities tegen te gaan. De afgelopen week kwam in het nieuws dat zowel de US Securities and Exchange Commission als de Europese Unie akkoord zijn gegaan met de overname en inmiddels heeft Microsoft de bevestiging van de overname ook officieel naar buiten gebracht.

Maar wat betekent deze overname precies voor beide bedrijven en gamers? Hier bestaat nog enige onduidelijkheid over, maar vanzelfsprekend is dat Bethesda binnen Microsoft een bepaalde mate van financiële zekerheid heeft in vergelijking met de situatie van voor de overname. Ook betekent dit dat alle games van Bethesda op Xbox Game Pass kunnen verschijnen – iets wat inmiddels al langzaam in gang is gezet. Dit is waarschijnlijk een van de belangrijkste redenen voor Microsoft om Bethesda over te nemen – met franchises als Doom, The Elder Scrolls en Fallout kan het Game Pass tot een nog groter succes laten uitgroeien.

De hamvraag is in hoeverre Bethesda-games vanaf nu exclusief verschijnen op Xbox-consoles en pc. Franchises als Fallout, The Elder Scrolls, Dishonored en Wolfenstein verschenen voorheen bijvoorbeeld ook op PlayStation-consoles – hoe zit dat precies in de toekomst? De eerder aangekondigde spellen Deathloop – van Arkane Studios – en Ghostwire: Tokyo – van Tango Gameworks – verschijnen tijdelijk console-exclusief op PlayStation 5. Dat komt omdat deze deals nog voor de overname zijn gesloten. Maar wat er daarna gebeurt, is vooralsnog niet bekend. 

Microsoft heeft wel laten weten dat het bedrijf in de toekomst enkele Bethesda-games exclusief op Xbox-consoles en pc uitgeeft. Dat betekent niet per se dat alle spellen exclusief op die platforms uitkomen. Hoe dan ook kan Bethesda met aankomende releases als The Elder Scrolls 6 en de science-fictiongame Starfield wel eens een van de belangrijkste wapenfeiten van Microsoft worden in de strijd om het geld en de aandacht van consumenten.