25 jaar Lara Croft en Tomb Raider

In 1996 stond de allereerste PlayStation nog maar net in het huis van vele gamers te pruttelen. Mensen waren dan ook massaal op zoek naar nieuwe virtuele ervaringen om henzelf in te verliezen. Wat dat betreft kwam de release van Tomb Raider als geroepen. Ondergetekende mocht voor het eerst van de game proeven via een demodisk die bij een PlayStation-tijdschrift gebundeld zat (die goede oude tijd!).

De demo bestond uit een compleet level uit de game, City of Vilcabamba, dat allerlei verschillende elementen bevatte wat de uiteindelijke game zo geweldig maakte: avontuurlijke, open levels vol met puzzels waarvoor je zo nu en dan je brein moest laten kraken, vijanden in de vorm van wilde dieren, sfeervolle muziek die spaarzaam maar effectief gebruikt werd en natuurlijk de acrobatische Lara Croft zelf, die ondanks haar pixelige uiterlijk meteen tot de verbeelding sprak. Het was genoeg om miljoenen gamers te overtuigen.

De geboorte van een icoon

Tomb Raider werd vanaf 1994 ontwikkeld en verscheen in 1996 – om precies te zijn op 25 oktober op de Sega Saturn, en een maandje later ook op PlayStation en pc. Het concept van de game – en diens heldin - werd bedacht door Toby Gard van het inmiddels opgeheven Core Design, en de titel werd uiteindelijk uitgegeven door Eidos Interactive. Hoewel 3D-games in 1996 al lang en breed bestonden en steeds meer mainstream werden dankzij de release van de Nintendo 64, stond de techniek relatief gezien nog in de kinderschoenen. Tomb Raider was daarom een van de eerste games die etaleerde wat er allemaal mogelijk was in drie dimensies.

Als je de oorspronkelijke Tomb Raider nu zou opstarten, zou je logischerwijs niet alleen moeten wennen aan de verouderde graphics, maar ook aan de stroeve besturing. Ondanks het uiterlijk van mevrouw Croft, grapten gamers toen al vaak dat ze zich als een koe liet besturen. Toch was het voorkomen van de fictieve Britse archeologe, die deels op avonturier Indiana Jones leek gebaseerd te zijn, genoeg om van Lara Croft een wereldwijd icoon te maken. 

Daar zorgde niet alleen het succesvolle eerste deel voor – de game verkocht 7 miljoen exemplaren en haalde diverse prijzen binnen – maar ook de vele vervolgen. Core Design werkte als een sneltrein door en ontwikkelde in de vier volgende jaren evenveel vervolgen. Tomb Raider 2, Tomb Raider 3, The Last Revelation en Tomb Raider Chronicles verbeterden het concept op vele vlakken en vlogen Lara Croft de gehele virtuele wereld rond om allerlei locaties, van tombes tot exotische steden, te bezoeken.

Daarbij zorgde het uiterlijk van Lara ervoor dat de Tomb Raider-games voor miljoenen gamende pubers een onweerstaanbare aantrekkingskracht bevatten. Het is niet voor niets dat gametijdschriften – waaronder die van zustersite Power Unlimited – al snel volstonden met geruchten over cheats om Lara naakt over het scherm te laten hollen, iets dat later met mods op pc daadwerkelijk mogelijk werd. Core Design hielp dit zelf natuurlijk ook wel in de hand door de boezem van Croft met elk deel steeds fermer te maken.

Dat doet verder overigens niets af aan het belang van Lara Crofts populariteit voor de representatie van vrouwen in games. Voor de komst van Tomb Raider bestuurden gamers toch vooral mannelijke personages. Lara bewees dat het net zo stoer kon zijn om met een virtueel vrouwelijk personage op avontuur te gaan.

De wisselvallige tussenjaren

De transitie naar een nieuwe generatie consoles deed de Tomb Raider-franchise geen goed. Core Design had het logischerwijs moeilijk met zoveel nieuwe games in zo’n kort tijdsbestek afleveren, en toen in 2003 The Angel of Darkness uitkwam als het eerste Tomb Raider-spel op PlayStation 2, was de kwaliteit waar de reeks mee groot was geworden ver te zoeken. Andere PS2-games leken simpelweg beter in elkaar te steken en Core Design werd door Eidos van de franchise gehaald.

Ondertussen groeide het nalatenschap van Lara Croft alleen maar dankzij een bijbehorende filmfranchise. In 2001 kwam Lara Croft: Tomb Raider uit, waarin Angelina Jolie de rol van Lara vertolkte. Jolie leek gemaakt voor de rol en in 2003 werd dan ook een vervolg uitgebracht. Hoewel Tomb Raider en Lara in de afgelopen jaren steeds bekender werden bij zowel hardcore als mainstream gamers, maakten de films deze namen ook bekend bij het grote publiek.

Crystal Dynamics nam het stokje over en kwam in 2006 met Tomb Raider: Legend op de proppen. Een nieuwe generatie consoles zorgde voor realistischere graphics, het achtergrondverhaal van Lara werd hier en daar wat aangepast en de focus werd weer gelegd op de avontuurlijke locaties waar de franchise groot mee was geworden. Het jaar erna werd Tomb Raider Anniversary, een remake van de eerste game, uitgebracht om het tienjarige jubileum te vieren, en in 2008 sloot Tomb Raider Underworld de nieuwe trilogie af. Het spel volgde gebeurtenissen uit Legend op.

De moderne Lara Croft

Op wat spin-offs na hoorden we pas in 2013 weer wat van onze geliefde avonturier. Crystal Dynamics en Eidos, inmiddels overgenomen door het Japanse Square Enix, besloten de reeks een volledige reboot te geven en de franchise daarmee klaar te stomen voor een modern publiek. Het resultaat was simpelweg ‘Tomb Raider’. Ironisch genoeg speelde het spel flink leentjebuur bij de Uncharted-reeks, een avonturenserie van Naughty Dog die juist weer veel inspiratie haalde uit de oude Tomb Raider-games. 

Ondanks dat Tomb Raider daardoor niet de originaliteitsprijs wint, is het spel een dolle achtbaanrit vol filmische momenten en avontuurlijke locaties. Een nog jonge en relatief onervaren Lara Croft leert gedurende het spel de klappen van de zweep op een mysterieus en uiterst gewelddadig eiland. Een paar jaar later verscheen het vervolg Rise of the Tomb Raider tijdelijk exclusief op Xbox One, al kwam de game later ook naar PlayStation. De moderne trilogie werd afgesloten met het in 2018 verschenen Shadow of the Tomb Raider. Ondanks de volgens Square Enix tegenvallende verkoopcijfers werd de gameplay in het spel geprezen en wordt het als een waardig slotstuk van de reeks gezien.

Overigens was de gamereeks niet het enige wat een reboot kreeg: ook de filmreeks kreeg een tweede kans met het in 2018 uitgekomen Tomb Raider. Daarin vervult Alicia Vikander de rol van Lara, en wordt min of meer het verhaal uit de in 2013 verschenen game aangehouden. Een vervolg is al geruime tijd aangekondigd, maar daar wordt maar weinig over gerept.

De toekomst van Tomb Raider

Maar hoe ziet de toekomst van Lara en Tomb Raider eruit? Dat is erg lastig om te beoordelen. Het is duidelijk dat de franchise – en Lara als personage – niet zo in de hedendaagse zeitgeist zit verweven als in de jaren 90 en 00. Vooral de wisselvallige kwaliteit van de eerste reboottrilogie zorgde voor een langzame maar waarneembare daling van interesse bij gamers. De tweede reboottrilogie heeft de gaten in het schip deels gedicht, maar zo groot als rond de millenniumwisseling is Lara niet meer geworden.

Square Enix is wel bezig met de mobiele actiegame Tomb Raider Reloaded, dat in 2022 uit moet komen. Ook komen twee spin-offs – Guardian of Light en Temple of Osiris – volgend jaar naar Switch. Hoewel dat goede games zijn en ook de kwaliteit van het mobiele spel wel eens zou kunnen verrassen, is dat niet de oplossing voor de identiteitscrisis waarmee de franchise te kampen heeft. Toch, als we in al die jaren één ding hebben geleerd, is het dat Lara Croft een absolute comeback-koningin is en dat het personage – letterlijk en figuurlijk – flexibel genoeg is om zichzelf opnieuw uit te vinden en zo geschikt te worden voor moderne maatstaven. Wanneer de tijd rijp is, kunnen we ongetwijfeld kennismaken met een nieuwe Lara en met haar weer vele tombes beroven. Wij kunnen in ieder geval niet wachten!